beeld je de windkracht in, nodig om dit soort ice-strugis te maken

In het vorige bericht heb ik geprobeerd om de moeilijke werkomstandigheden hier een beetje te beschrijven. Op foto’s zijn zaken zoals wind en koude niet waarneembaar, maar ik kan jullie verzekeren dat die twee hier erg tastbaar zijn. Het Nansen Ice Field (of Nansen Iset in het Noors) bestaat uit 4 grote ijsvelden. Deze expeditie is meer een verkenning om de mogelijkheden van mens, materiaal en vooral, de aanwezigheid van meteorieten uit te testen. In het beste geval kunnen we één van die vier zones volledig afwerken met een grondige meteorite-search. Dat werd mijn uitdaging, met de beperkte mogelijkheden om zelfs maar gewoon buiten te komen, een volledig ijsveld van 50km2 leeg te vissen.

Nansen Iset, 100km ten zuiden van het Sor Rondane gebergte

We concentreren ons op het noordwestelijke ijsveld en slaan aan de noordzijde ons kamp op. Pas op 2 januari zijn we een eerste keer in staat om uit te rijden. Een goede testcase, om de grenzen van het zoekbereik af te bakenen en we vinden die eerste dag alvast 11 meteorieten. Op het vlak van kledij worden er onmiddellijk harde lessen geleerd, bijna iedereen heeft al na twee uur ernstige bevriezingen in het gezicht. Het handboek van de meteorieten-zoeker zegt dat er pas bij minder wind dan 10m/s (36km/u) gezocht kan worden. Jammer genoeg hebben we die luxe hier nooit en we leggen voor onszelf andere regels vast. Zolang we de ijsheuvels iets ten zuiden van ons kunnen zien liggen, kunnen we er voor gaan. Dat is vaak bij wind van 20m/s (70km/u), ofwel het dubbele van de voorgeschreven veiligheidsrichtlijnen.

waar we het allemaal voor doen

Telkens wanneer we de kans hebben om eens stuk van het ijsveld te doorzoeken, tasten we de grenzen van het ijsveld af. Oriënteren gebeurt enkel op basis van een vage satellietfoto, de gps die een positiebepaling geeft en veel gevoel voor terrein. Maar hoe meer terrein we ontdekken, hoe beter het plaatje zich begint te vormen. Op basis van gevoel maak ik elke avond een zoekpatroon aan in mijn gps voor de volgende dag. Al gauw ontdekken we dat de meteorieten zich vooral in bepaalde zones concentreren en dat andere zones volledig leeg zijn. Maar voor het wetenschappelijke aspect moeten we ook die zones doorzoeken en dat wordt al wel eens vervelend. Maar het eindresultaat is 218 meteorieten en een abstracte satelliet-simulatie van onze tracks en de gevonden meteorieten:

het noordwestelijke ijsveld volledig doorzocht

De aandachtige waarnemer herkent hier het kreeftvormige ijsveld van de hierboven getoonde satellietfoto. Het rode cirkeltje is ons kamp, de groene lijnen zijn onze afgelegde trajecten en de paarse bollekes zijn gevonden meteorieten. In extremis slagen we erin om de uiterste zones ook te doorzoeken. Wanneer we die laatste dag binnen rijden, steekt er een storm op die zal aanhouden tot aan ons vertrek terug naar de basis. Acht dagen onophoudelijke Antarctische storm, het wordt een ware beproeving.

de meteorieten vinden we vooral in de moeilijk toegankelijke zones

Omdat onze Prinoth het definitief begeven heeft in de vorige sneeuwstorm, kunnen we niet zelfstandig naar de basis terugkeren. Een team met onze onvolprezen mechanieker Kristof moet ons komen depanneren, maar dat lukt pas vier dagen na de aanvankelijk geplande datum. Acht dagen blizzard, waarbij we terugvallen op slechts één generator. Maar het wordt pas echt dramatisch als na het bier, ook de whisky opgeraakt 😉 Op 24 januari komt het depannage-team aan en samen met Kristof ga ik aan de slag om ons hier weg te krijgen. De volgende dag rijden we in zwaar weer noordwaarts en na 10 uur rijden komen we terug in het comfortabele  Prinses Elisabeth station.

Het Sor Rondane gebergte en grote sastrugis

Eenvoudige zaken zoals een toilet uit de wind, een warme douche en gewoon in een verwarmde en droge ruimte kunnen zijn, herinneren me er aan dat het station voor veel mensen een vals beeld geeft van het echte Antarctica. Het echte Antarctica is een gevoelloze ijsvlakte, zonder bijzonderheden, door de wind gevormd en waar geen levend wezen te vinden is. En fucking koud. Volgende zondag vlieg ik hier weg, dan zit mijn seizoen van drie maanden er weer op. Via een kort verblijf in Kaapstad, waar de temperatuur 60° zal verschillen met hier, keer ik dan terug naar België op 4 februari. Om dan snel daarna met An naar de Alpen te trekken en te profiteren van onze winter. Het zou jammer zijn om geen gebruik te maken van sneeuw- en ijs om ons eens goed uit te kunnen leven 😉

Allez nog eentje voor de pinguin-liefhebbers

Sanne

extraterrestrial loneliness ©Steven Goderis

Ik zag eens een cartoon, waarin een klimmer in de hel voor klimmers terechtkwam. Een eindeloze, glanzende vlakte, een absoluut gebrek aan verticaliteit. Maar in de cartoon was het warm. Ik bracht net een maand door in zo’n plaats, alleen bedroeg de gemiddelde dagtemperatuur er tussen de -30° en -40°C. In de naam van de wetenschap, bracht ik een maand door op het Nansen Ice Field. Op 3000m hoogte ergens tussen het Sor Rondane gebergte en de zuidpool op Antarctica. Onze ergste vijand is de nooit aflatende stormwind. Soms is de wind zo sterk, dat ademen onmogelijk wordt…

a nice day out in the field

Eind december vertrokken we met een klein konvooi zuidwaarts, over de Gunnestadbreen tussen de bergen door naar het ijsplateau. Nog nooit werd deze route met sneeuwtractoren gereden. Alain Hubert en Dixie Dansercoeur kwamen hier in 1997 door het gebergte, op weg naar de zuidpool. Het is prachtig weer, wanneer we van 1300m naar het ijsplateau klimmen op 3000m hoogte. We moeten enkele reusachtige spalten oversteken en soms verdwijnt één van onze grote sledes bijna in een spleet. Maar na 130km van een uitzonderlijke reis, komen we aan in de hel. Al vanaf het eerste uur hebben we te maken met een stormwind, white-out en een extreme koude.

Op weg door het Sor Rondane gebergte ©Sanne

De eerste avond gaat het al mis. Ergens in de drukte om een kamp op te stellen in een sneeuwstorm, rijdt er een Prinoth over mijn rugzak met al mijn waardevolle zaken. Mijn Iridium satelliettelefoon, GPS, thermos, Oakley-skibril en vooral rampzalig, mijn fototoestel, worden vakkundig vermorzeld door 10ton sneeuwtractor. Meer dan €2000 schade en enkele essentiële zaken om het hier een maand uit te houden naar de zak. Dat wordt een maand voor niks werken in de hel. Een voordeel van aankomen met extreem slecht weer, is dat je het kamp aangepast aan de omstandigheden kan opstellen. Met de Prinoth maken we een beschermende, 3m hoge windwall rondom onze slaap- en keukencontainers. Maar ondanks deze beschermende maatregelen, krijgt het materiaal het hard te verduren.

Onze "windwall" met de vlaggen die het avontuur niet lang overleefd hebben

Kort na nieuwjaar, keert het drop-off team terug naar de basis en blijf ik achter met mijn team van wetenschappers. Ik ben Field Guide voor 2 Belgen en 2 Japanners, verantwoordelijk voor het opsporen en verzamelen van meteorieten in het Nansen Ice Field. Meteorieten zijn stalen van de bouwstenen van ons zonnestelsel, zeldzaam en erg waardevol. In principe kan je ze overal vinden, maar op blauwe ijsvelden in Antarctica is de kans om er een paar te vinden erg groot. Alleen jammer dat het zo’n moeilijke opgave is voor mens en machine. Van de 27 dagen die we hier doorbrengen zijn we slechts 13 dagen in staat om buiten te komen. Vooral zichtbaarheid is een cruciaal gegeven, als je geen meter voor ogen ziet, kan je moeilijk op zoek gaan naar soms erg kleine “steentjes”, die ergens in een zone van 20 op 50 km ijsvlakte verspreid liggen.

Een stukje buitenaardse materie op Antarctica

Gewoon in leven blijven en het kamp draaiende houden wordt hier een hele opgave. We hebben twee generatoren als stroomvoorziening, waarmee we onze kleine keuken-module kunnen verwarmen en onze batterijen kunnen opladen. Al snel vallen deze generatoren uit door verstikking in ijs. Ook onze Prinoth is niet bestand tegen deze extreme omstandigheden. Naast Field Guide, ben ik vooral bezig met het demonteren en ijsvrij maken van machine-onderdelen. Zonder elektriciteit houden we het hier nooit een maand uit. Al snel ontdek ik dat de beste manier om die generatoren draaiende te houden, ze 24 uur op 24 uur aan de gang te houden. Dat betekent om de vier uur tanken, dag en nacht. Om de drie dagen moet ik één van de twee generatoren volledig uitbouwen en in onze keuken-container laten ontdooien. Altijd leuk, met die sterke benzinegeur door je eten…

Op zoek naar meteorieten in dit buitenaardse ijslandschap ©Debaille

We stellen vast dat de wind altijd wat minder wordt in de namiddag en vroege avond. We passen ons dagschema aan en wanneer we voldoende zichtbaarheid hebben, rijden we met z’n vijven uit op skidoos. Ik bepaal het zoekpatroon op basis van satellietfoto’s en GPS. Het moet allemaal wetenschappelijk en dus methodisch gebeuren. Met de woorden van onze Japanse professor, “this is a meteorite-search, not a meteorite-hunt”. In principe rijden we in een pijlformatie over en weer over het ijsveld, waarbij ik de punt van de pijl ben. Telkens iemand een meteoriet vindt, wordt die op een specifieke manier verzameld. Aanraken en ontdooien zijn uit den boze.

Sanne heeft een meteorietje gevonden ©Steven Goderis

Sommige dagen leggen we zo meer dan 60km af en vinden we amper 10 meteorieten, sommige dagen vinden we 30 meteorieten op 10km. Maar na 4 à 6 uur buiten in de wind, heeft praktisch iedereen frostbite in het aangezicht en moeten we terug naar het kamp om te ontdooien. Bijzonder leuk is het dan wanneer de generator het weer eens begeven heeft en de binnentemperatuur
-15°C bedraagt. Maar een kom warme soep kan soms wonderen verrichten.

In pijlformatie over de eindeloze ijsvlakte

Soms zitten we dagenlang geblokkeerd in het kamp, buiten komen is dan een spel op leven en dood. We brengen de tijd door met zo lekker mogelijk eten maken (ik slaag er in om een keer tiramisu te maken ;-)), pokeren en vooral de deuren ijsvrij maken. En het ergst van al is naar de wc moeten… De vier wetenschappers hebben een slaapcontainer met vier bedden, ik slaap in de overlevingscontainer van de Prinoth. Dat is een metalen doos van 1 op 2m, mijn slaapzak is een klomp ijs die ik zo kan breken. De laag ijs aan de binnenkant van die cabine is enkele centimeters dik, enkel en alleen van mijn adem. Soms schijnt de zon en dan begint al dat ijs te ontdooien en wordt alles nat. Maar droog krijg ik het nooit.

de vreemdste ijssculpturen... en crevassen

we ontdekken dat er overal erg diepe crevassen zijn ©Sanne

De dagen in het veld zijn een opgave op gebied van oriëntatie en het gevecht tegen bevriezing. Daarbovenop komt nog eens dat er erg veel ijsspleten zijn. Gelukkig zijn die goed zichtbaar door het dunne laagje ijskristallen dat ze bedekken. Maar vaak rijden we door zones waar elke stap gevaarlijk kan zijn. Het grappigste is dat meteorieten vaak net op de sneeuwbruggen van die crevassen liggen. En wetenschappers hebben niet altijd oog voor gevaar, de eerste paar dagen gaat er al vaak iemand met het been door zo’n dunne sneeuwbrug.

somewhere out there

de wind haalt de gekste dingen uit in het landschap

Maar alles went en verdere ongelukken blijven uit. Het team geraakt op elkaar ingesteld, ondanks de grote culturele verschillen. Het eindresultaat is een aardig aantal meteorieten. Het tweede deel van dit verslag uit de hel volgt binnenkort.

Steven, Tsuyoshi, Vinciane, Hiroshi & Sanne